Open Monumentendag 2025: Rondje IJsselhoeven

Over de IJsselhoeven:

Fiets je door de IJsselvallei? Dan kom je ze gegarandeerd tegen: de IJsselhoeven. Deze statige boerderijen met hun dwars geplaatste voorhuizen, royale tuinen met vaak een rode beuk, en imposante schuren bepalen het landschap.

Ooit leefden mens en dier samen onder één dak in de oude hallenhuisboerderijen. In de tweede helft van de 19e eeuw veranderde dat. Dankzij de bloeiende graanhandel – gestuwd door hoge opbrengsten op de vruchtbare rivierklei en de nabijheid van de Hanzesteden – kregen boeren de middelen om hun boerderijen uit te breiden. Ze lieten voor hun bestaande gebouwen een dwars voorhuis bouwen, vaak ontworpen door architecten en uitgevoerd in stevige, duurzame materialen.

Tot aan de Eerste Wereldoorlog beleefde de regio een gouden tijd. Daarna daalde de graanprijs en kwam er een einde aan deze welvaart. De ruim driehonderd IJsselhoeven die bewaard zijn gebleven, vertellen het verhaal van deze bijzondere periode.

Rondje kan beide kanten op gefietst worden. Hierbij moeten mensen vooral rekening houden met de rondleidingen bij de Blankemate

Kort info over Welsum (molen en kerk)

Ook op de route:

Over de polder Nijbroek:

Welkom in de polder van Nijbroek, een van de oudste broekontginningen* van Nederland. Een broekontginning is een manier van landontginning waarbij natte, moerassige gronden – vaak aangeduid als "broek" – geschikt werden gemaakt voor landbouw. Al in de 14e eeuw begonnen mensen dit natte, laaggelegen gebied te ontginnen voor hooi- en grasland. Fiets je door dit landschap, dan zie je nog steeds het strakke, planmatige patroon dat zo kenmerkend is voor deze unieke ontginning.

Ooit stonden hier overal meidoornhagen, knotwilgen en elzenhout. Hoewel veel hagen inmiddels verdwenen zijn, ademt de polder nog altijd historie. In het zuidelijke deel duiken bosjes en grienden op tussen de vele sloten – een verrassend groen en afwisselend decor voor je fietstocht.

Sluisje Vloeddijk – water als vormgever van het landschap

Sta je bij het sluisje aan de Vloeddijk? Dan kijk je naar een plek waar waterbeheer al eeuwenlang een cruciale rol speelt. Al in de 12e eeuw lag er aan de oostkant van de IJssel een dijk van Deventer tot Zwolle. Gevolg: bij hoogwater stroomde het gebied aan de westzijde – waar jij nu fietst – regelmatig onder.

In 1328 gaf graaf Reinald II van Gelre toestemming om dit lage land beter te beschermen. Rond het ‘Nieuwe Broek’, een polder van zeventien vierkante kilometer, kwam een ringdijk van tachtig centimeter hoog. Niet genoeg voor hoogwater, dus werd er ook een hogere dijk langs de IJssel gebouwd. Om het waterpeil te regelen, legden de bouwers aan de noord- én zuidkant een sluis aan. Hier, aan de noordzijde, zie je de sluis die in de 17e eeuw werd vernieuwd.

De naam Vloeddijk herinnert nog aan die tijd, toen water vanuit de Zuiderzee tot diep in het IJsseldal kon doordringen – en hier tegengehouden moest worden. Een fascinerende plek waar natuur en techniek samenkomen.

De IJsselhoeven en andere bijzondere boerderijen op de route:

De Blankemate Blankenmateweg 2 Nijbroek

Op het snijpunt van Gelderland en Overijssel ligt de Blankemate, een IJsselhoeve op grond die ooit bij Epe en Olst hoorde. De naam ‘Mate’ verwijst naar de grootte van een stuk land dat een boer in één dag met de hand kon maaien. In 1889 liet Jacob Derks Bredenoord hier een statige boerderij bouwen, met een villa-achtig voorhuis en spouwmuren – bijzonder modern voor die tijd. De sierlijke serre aan de voorzijde werd toegevoegd in 1912. Al sinds de 14de eeuw staan op deze plek gebouwen, waaronder een stenen spieker met een lanterskamer, waar rijke Deventernaren hun zomers doorbrachten. De Blankemate is een representatief voorbeeld van 19de-eeuwse welstand in de IJsselstreek.

Let op! De Blankemate is alleen te bezichtigen door middel van een rondleiding. De rondleidingen zijn van 13.30 tot 14.15 en  van 15.45 tot 16.30.

Zorgvliet, Bandijk 27 Terwolde

De Bijvank, Middendijk 63 Nijbroek

De Bijvank is een IJsselhoeve waarvan het voorhuis in twee fasen is gebouwd: het rechterdeel dateert uit 1882, het linkerdeel is ouder. Voor die tijd stond op deze plek een 17e-eeuwse lanterswoning – een eenvoudig zomerverblijf voor rijke stedelingen. De hoeve heeft typische kenmerken als een pannen schilddak, zesruitsvensters met luiken en een achterhuis met onderschoer. In het plaveisel bij de zijgevel is nog een restant te zien van een stenen rosmolen. De naam ‘Bijvank’ betekent ‘nieuw aangewonnen land’, en de boerderij komt al sinds 1626 in archieven voor. Ooit omvatte het bedrijf ruim 34 hectare. In 1988 eindigde de agrarische functie. De gevelsteen met 1882 markeert de belangrijkste uitbreiding van deze statige hoeve.

De Middenhof, Molenweg 3 Terwolde

De Middenhof is een 19de-eeuwse IJsselhoeve en rijksmonument, gebouwd in 1868 door de familie Schokkenkamp. Sinds 2013 wordt het gebruikt als zorgboerderij door ’s Heeren Loo, waar mensen met een verstandelijke beperking wonen en dagbesteding krijgen. Tijdens Open Monumentendag nemen bewoners en begeleiders bezoekers graag mee voor een rondleiding over de geschiedenis, renovatie en het huidige gebruik. Je kunt zelfstandig de tuin en oude boerderij verkennen met behulp van foto’s en een route. Voor kinderen is het ook leuk: in de weide lopen dwerggeitjes, reuzenkonijnen en muskus-eenden. Afwijkende openingstijden: Open van 10:00 tot 16:00.

Juffer Aaltje’s Erve, Middendijk 29 Nijbroek

In een van de oudste polders van Nederland staat sinds 1632 een indrukwekkende IJsselhoeve: een T-boerderij met elementen uit de 17e en 19e eeuw. In de deel zie je originele gebinten, een lemen vloer en het hoge dak zoals dat eeuwen geleden werd gebouwd. Het voorhuis uit 1877 heeft kleurrijk glas, hoge plafonds en oude paneeldeuren. Rondom het huis liggen een boomgaard met oude fruitrassen en weilanden met knotwilgen waardoor dit monument een officiële landgoedstatus heeft. De hoeve is vernoemd naar juffer Aaltje van Blois, de eerste bewoonster. Een plek waar geschiedenis, natuur en architectuur samenkomen en waar je je even terug in de tijd waant.

Boerderij De Aze, Quabbenburgerweg 11, Terwolde

Midden in de landgoederenzone bij Twello ligt boerderij De Aze, een karakteristieke Veluwse hallenboerderij met een lange geschiedenis. De naam ‘De Aze’ wordt al genoemd in 1648. Na een brand werd in 1914 een innovatieve U-vormige boerderij gebouwd, met een binnenplaats gericht op efficiënt mestbeheer. Sinds 1895 is de familie Uenk, nu Wolff van Wülfing, verbonden aan deze plek. Na restauratie is een deel van de boerderij ingericht als sfeervolle bed & breakfast en ruimte voor bijeenkomsten. De originele deel is grotendeels behouden. Het omliggende landgoed van 9 hectare maakt deel uit van een ecologische verbindingszone richting natuurgebied de Kraaigraaf. Een plek waar historie, gastvrijheid en natuur samenkomen en bezoekers van harte welkom zijn.

Boerderij Het Diepenveen / De Brugge, Zeedijk 5, Terwolde

Aan de Zeedijk bij Terwolde staat een bijzondere T-boerderij op een plek met lang en indrukwekkend verleden. De gebinten in de boerderij dateren van kort na 1493 en behoren tot de oudste, nog intacte exemplaren in de regio. Het voorhuis uit 1870 heeft een statige gevel met ornamenten, rondboogvensters en markante schoorstenen. Binnen zijn originele details bewaard gebleven, zoals oude schouwen, estrikken (gebakken kleitegels ), geëtst glas en ramen met rondglas. Ook de schuur uit 1850 ademt historie, met lemen vloer en oorspronkelijke stalindeling. De tuinmuur en boomgaard maken het erf compleet. De boerderij droeg door de eeuwen heen meerdere namen, waaronder Het Diepenveen en De Brugge, verwijzend naar het nabijgelegen klooster en de oude Wellerweg.